ادبیات نظری تحقیق برده داری در فقه امامیه، بردگی از نظر اسلام
برده‌داری در فقه امامیه
موضوع بردگى از نظر اسلام همواره از موضوعات مهم و بحث برانگيز درحوزه‌ی انديشه اسلامى ، به ويژه در باب حقوق بشر است . موضوع بردگى در اسلام بسيار پردامنه و ابعاد و جوانب گوناگون فقهى ، فكرى و تاريخى دارد .
موضوع « بردگى در اسلام » گرچه به دليل عدم كارآيى آن در ساحت عمل به موضوعى فراموش شده در پژوهش هاى اسلامى تبديل شده و از گردونه اجتهادهاى نوين فقهى خارج شده است ، اما از آن جا كه موضوع حساس تاريخى است پژوهشگران مسلمان و غيرمسلمان به آن توجه داشته و گاه دستاويزى براى عيب جويى و شبهه افكنى دشمنان كج انديش و مخالفان اسلام قرار گرفته است .
برخى با ناديده انگاشتن سهم اسلام در مبارزه‌ی فكرى و عملى با برده‌دارى و تلاش وسيع و پی‌گير رسول خدا ( ص ) در حل اين معضلِ ريشه دار اجتماعى ، مبارزه تدريجى اسلام با برده‌دارى و پذيرش اجبارى آن را در موارد خاص به طرفدارى همه جانبه اسلام از برده‌دارى تفسير كرده اند ، به ويژه رفتار حاكمان و دولت هاى ظالمى كه به نام اسلام بر مردم حكومت مى‌كرده اند را نيز به پاى اسلام نوشته و انتقاد خود را از دولت هاى اسلامى متوجه اصل دين اسلام كرده اند . حال آن كه اگر واقعيات و شرايط اجتماعى عصر ظهور اسلام به خوبى تبيين شود و به سابقه‌ی بسيار طولانى برده‌دارى در ميان ملت‌ها و دولت‌ها و بدرفتارى با بردگان در جهان توجه شود ، به تلاش وسيع اسلام در حل اين معضل اجتماعىِ تاريخ بشر و تحول در وضع زندگى و خوش‌بختى بردگان پى خواهيم برد .
- بردگى در جاهليت
برده‌دارى با سابقه بسيار طولانى در ميان تمام ملل و اقوام و كشورهاى جهان باستان رايج و متداول بود و پس از آن نيز همواره ادامه يافت . در مناطق تمدن خيز شبه جزيره‌ی عربستان ، به ويژه جنوب آن كه خاستگاه تمدن‌ها و حكومت هاى كهن بوده ، نظام برده‌دارى از سوى حاكمان اجرا مى‌شده است . علاوه بر اين ، مجاورت عربستان با حكومت ايران و روم كه از دولت هاى برده دار آن دوره بودند و هم چنين سكونت قبايل يهودى و مسيحى در عربستان كه برده‌دارى ازاصول فرهنگى اجتماعى آن‌ها بود ، در آشنايى مردم عرب با برده‌دارى بى تأثير نبوده است . به هر حال ، جامعه جاهلى ، جامعه اى برده دار بوده و سيستم اقتصاد برده‌دارى بر آن حاكم بوده است ( ابوزیدآبادی ، 1385 ، ص78 ).
- اسباب وعوامل بردگى در جاهليت
بردگى مانند ساير پديده هاى اجتماعى ، معلول علت واحدى نيست ، بلكه عوامل متعدد فكرى ، اجتماعى ، اقتصادى ، قانونى و ... در پيدايش اين پديده ، نقش داشته است . برخى از اين عوامل نه تنها زمينه ساز پيدايش بردگى در تاريخ بوده ، بلكه عامل بقاى آن در جهان معاصر نيز به شمار مى‌آيد . در ميان عوامل متعدد بردگى ، چند عامل در جزيرة العرب پيش از اسلام رايج و فراگيرتر بود
